Verloren op tijd of remise?

Mijn hulp werd ingeroepen door Martien van der Meijden naar aanleiding van een voorval tijdens de wedstrijd Combinatie - Dubbelschaak in de 3e klasse KNSB. In zijn partij tegen Rob Aerts waren beide spelers in vliegende tijdnood en toen wits vlag viel moest er gereconstrueerd worden om te bepalen hoeveel zetten waren gedaan. Het bleek wits 40e zet te zijn en besloten werd om door te spelen. Twee zetten later werd remise overeengekomen. Martien vroeg me of de gang van zaken de goede was. En als dat niet het geval zou zijn: kan ik nog protest aantekenen?"

Voordat ik op bovenstaande vragen in ga eerst de regels over het doen van een zet. In de regels wordt een onderscheid gemaakt tussen het doen van een zet en het voltooien van een zet. Je hebt een zet gedaan als je het te zetten stuk loslaat op het eindveld. Je hebt een zet voltooid als je daarna ook de klok hebt ingedrukt. De regels zeggen bovendien dat je verliest door het overschrijden van de tijd als je niet het voorgeschreven aantal zetten hebt VOLTOOID.

In Martiens partij heeft wit dus niet heet aantal voorgeschreven zetten voltooid, alleen gedaan. Volgens de regels verliest hij dan ook de partij. Als er een wedstrijdleider aanwezig was geweest bij de reconstructie had hij/zij dat moeten besluiten. Nu die er niet was en beide spelers concluderen dat wit voldoende zetten heeft gedaan gaat de partij verder. Maar dat is heel vreemd, want nu moet zwart zijn 40e zet nog doen. En ook die was in tijdnood en hoeveel tijd heeft hij nu nog? Bij het reconstrueren moet de klok stil staan dus als het goed is, is zwarts tijd bekend, maar prettig is het vast niet en het zal niet goed voelen voor de zwartspeler.

De conclusie is dus dat de gang van zaken niet klopte, maar kan Martien nog protest aantekenen? Martien heeft dat gedaan, binnen de gestelde termijn van 3 werkdagen (artikel 21 van het competitiereglement). Echter zijn protest werd niet ontvankelijk verklaard (niet in behandeling genomen), omdat hij op het wedstrijdformulier niet had aangegeven protest aan te gaan tekenen. De uitslag remise blijft dus staan.

Tot zover de praktijk. Stel dat Martien wel had aangegeven protest te willen aantekenen op het wedstrijdformulier, wat had de competitieleider dan moeten beslissen? Dat is een hele lastige, daar ga ik het volgende bericht aan wijden.

Tot slot nog enkele tips:
- Eigenlijk moet iedere schaker de regels kennen, maar het is heel handig als je 1 iemand in je team hebt die ze goed kent;
- Gebruik de kennis van je teamgenoten;
- Ook als je twijfelt: geef aan dat je protest wil aantekenen, je kunt het altijd intrekken;
- Vertrouw op je intuïtie, als het niet goed voelt klopt het vaak ook niet.

Regel 10.2

De meest controversiele regel in het schaakspel is wel regel 10.2. In een partij van Niels van enkele jaren geleden werd ik geroepen, omdat Niels' tegenstander remise claimde. Wat was het geval: Net voor de veertigste zet verschoof Niels, in gewonnen stelling, zijn koning enkele keren van h1 naar g1 en terug, om de tijdcontrole te halen. Zijn tegenstander claimde dat Niels geen winstpoging deed en wilde dat ik de partij remise zou verklaren. Een duidelijk geval van de klok en de klepel.

Regel 10.2 zegt: "Als de aan zet zijnde speler minder dan 2 minuten op zijn klok over heeft, dan mag hij remise claimen voor zijn vlag valt. Hij moet de klokken stilzetten en de arbiter waarschuwen."

Wat impliceert deze regel en wat ging er dan mis in de partij van Niels?
Ten eerste de factor tijd: Niels had minder dan 2 minuten op zijn klok om de 40 zetten te halen. Maar daarna zou hij weer 30 minuten extra krijgen. Dus hij heeft NIET minder dan 2 minuten over in de zin van regel 10.2. Die regel geldt alleen bij partijen zonder increment en alleen als er maar 2 minuten over zijn tot de laatste tijdcontrole.
Ten tweede mag alleen diegene met minder dan 2 minuten remise claimen. Hier claimde diegene die nog alle tijd van de wereld had.
In de partij haalde Niels met gemak de 40e zet en daarna vond hij ruim binnen de tijd de winst.

Stel dat de claim wel terecht was geweest wat moet een arbiter dan doen? Een arbiter heeft een drietal mogelijkheden. Hij kan de claim toekennen, weigeren of zijn beslissing uitstellen. Dat uitstel is tot er een vlag gevallen is en daarbij kan hij de tegenstander van diegene die claimt twee minuten extra toekennen.
Omdat de factor tijd een wezenlijk onderdeel van het schaakspel uitmaakt komt het maar zelden voor dat de claim wordt toegewezen. Vaak is dat alleen het geval als de partij met de meeste tijd b.v. een loper steeds over 1 diagonaal verplaatst of iets soortgelijks.
Als de claim wordt afgewezen krijgt de tegenstander 2 minuten extra.

Regel 10.2 is een regel om te voorkomen dat een speler onregmatig door zijn vlag wordt gejaagd, maar de regel die daarvoor in het leven is geroepen maakt het er niet makkelijker op.

Waar stond dat stuk?

Wegens drukke werkzaamheden is mijn blog er een beetje bij ingeschoten. Gelukkig kwam clubgenoot Ebe op een goed moment aanzetten met een vraag. Een uitstekende aanleiding om dit blog nieuw leven in te blazen.

De vraag die Ebe mailde was: "Tijdens een rapidtoernooi waarbij niet genoteerd werd gebeurde het volgende:
De witspeler pakt een zwart paard van het bord. Hij beseft dat hij dit stuk nu moet slaan, maar hij kan het op geen enkele manier slaan! Hij zet het paard weer terug op het bord op veld e5. De tegenstander is het hier niet mee eens en zegt dat het paard op e6 stond. Een ruzie ontstaat en de wedstrijdleider wordt erbij gehaald. Wat moet deze beslissen?"

Dit is typisch zo'n geval dat niet in de regels is vastgelegd en waarbij alleen de algemene regels je kunnen leiden en je gezonde verstand natuurlijk. Daarbij is het belangrijkste om beslissingen te nemen die de minste consequenties hebben, maar wel recht doen aan de zaak. Maar ja, blijft de vraag of dat paard naar e5 of e6 terug moet.
Als ik de vraag had gekregen zou ik beginnen om te kijken of het paard op beide velden niet geslagen kan worden. Daarnaast lijkt het me logisch dat je beter onthoudt waar het paard staat als het schaak gaf of een stuk aanvalt. Ook het raadplegen van onafhankelijke toeschouwers vind ik in zo'n soort geval niet verkeerd. Mocht dit allemaal geen duidelijke aanwijzingen geven, dan is er nog maar een mogelijkheid en die heeft te maken met een overtreding van de witspeler.
Het oppakken van het paard is een overtreding, omdat het niet geslagen kan worden en daarmee wordt de tegenstander afgeleid. De zwartspeler heeft geen schuld aan de ontstane situatie, dus zal ik het paard op e6 terugzetten, als ik geen andere aanwijzingen heb.

Schaken is een oorlogsspel, maar ruzie aan het bord is niet gewenst. De witspeler krijgt van mij dan ook een waarschuwing voor het veroorzaken van deze situatie en ik zal de zwartspeler op het hart drukken in het vervolg niet zelf de confrontatie aan te gaan, maar direct de klok stil te zetten en mij te waarschuwen.

Ebe, dank voor je mail. Goed getimed en ik ga proberen het blog weer wat regelmatiger bij te houden.